Fysieke en digitale communicatie in de zorg

Het onderzoek richt zich op de volgende hoofdvraag: wat zijn in de jeugdzorg de voor- en nadelen van fysieke communicatie versus digitale communicatie? Maar ook: hoe beleven mensen in de jeugdzorg digitale communicatie, hoe kijken ze aan tegen de veiligheid van privacygevoelige informatie en in hoeverre is non-verbale communicatie essentieel in het contact tussen hulpverlener en cliënt?

Fysieke communicatie

Voordelen fysieke communicatie

Jeugdorganisaties hebben de taak jongeren bij te staan bij het opvoeden en opgroeien, zodat ze zich optimaal kunnen ontwikkelen en mee kunnen doen in de samenleving. Voor hulpverleners is het belangrijk dat ze de jongeren goed begrijpen. Tijdens een face-to-facegesprek zie je snel of iemand blij is, zich ongemakkelijk voelt of iets niet goed begrijpt. Dat zie je tussen de regels door, zeker als je daar een geoefend oog voor hebt. Deze non-verbale communicatie maakt deel uit van een fysiek gesprek, maar ontbreekt bij een e-mail of Whatsapp-bericht. De deelnemers aan het onderzoek zien non-verbale communicatie als hét grote voordeel van fysiek communiceren.

Nadelen fysieke communicatie

Fysiek communiceren kent ook nadelen: het kost bijvoorbeeld tijd. Tijd is vaak schaars in de zorg, dus moet daar met een kritisch oog naar worden gekeken. Ook is het logistiek soms lastig. Als een cliënt een acuut probleem heeft en een gesprek wil met een hulpverlener, moet een afspraak worden gemaakt. Vaak op een later tijdstip, op een locatie waar naartoe gereisd moet worden. Bovendien ervaren jonge cliënten het kantoor van de hulpverlener soms als intimiderend. Het is niet de vertrouwde omgeving van hun eigen kamer.

Digitale communicatie

Voordelen digitale communicatie
Jongeren die in aanraking komen met een jeugdzorgorganisatie starten met het opbouwen van een (papieren) dossier. Dit dossier is niet altijd gemakkelijk toegankelijk. Digitaal communiceren leidt tot een digitaal dossier dat via wachtwoorden eenvoudig toegankelijk is voor de cliënt. Bij het invoeren van cliëntregie krijgen de jongeren meer verantwoordelijkheid om hun eigen dossier bij te houden. Dat vraagt anno 2015 om digitale communicatie. Zo kunnen jongeren via hun laptop of smartphone ter plekke hun dossier inzien en bijvoorbeeld hun doelen bijstellen of bekijken. Ze hoeven hiervoor niet te wachten op de maandelijkse meeting met hun begeleider.

Nadelen digitale communicatie
Het grote nadeel van digitale communicatie is het gemis aan non-verbale communicatie, zo vinden de deelnemers aan het onderzoek. Bij een e-mailbericht of een berichtje via Whatsapp of Facebook ziet de ontvanger geen gelaatsuitdrukking van de zender en hoort hij geen onzekerheid in de stem. Er gaat veel informatie verloren.
Ook hebben respondenten vragen over de veiligheid van persoonlijke gegevens op internet.

Beleving van digitale communicatie
Ondanks de gevaren die op de loer liggen op internet, ervaart maar liefst 81 procent van de ondervraagden digitale middelen binnen de communicatie met cliënten als positief tot zeer positief. Dat duidt op draagvlak om in de toekomst de digitale mogelijkheden uit te breiden. De respondenten vinden dat digitale communicatie vooral een middel moet zijn om het werk efficiënter te maken. Zij zien digitale communicatie vooral als aanvulling op fysieke communicatie.

Aanbevelingen

  • Uit het onderzoek blijkt dat hulpverleners een andere beleving hebben van ‘privacygevoelige informatie’ dan jonge cliënten. In het communicatieproces tussen volwassen hulpverleners en deze jongeren is hierover afstemming nodig.
  • Ook raden de onderzoekers aan eventuele nieuwe digitale oplossingen altijd geschikt te maken voor de mobiele telefoon. Dit omdat jongeren nu eenmaal veel met hun smartphone communiceren.
  • En ten slotte bevelen de onderzoekers aan binnen de jeugdzorg meer onderzoek te doen naar toepassingen van beeldcommunicatie. Het gemis aan non-verbale communicatie is hiermee voor een groot deel te ondervangen. Bovendien levert een consult of gesprek via beeld kostbare tijdwinst op voor cliënten en hulpverleners..